مقدمه

کیست هیداتید،  مرحله نوزادی کرم نواری اکینوکوکوس گرانولوس است. این کرم 7-3 میلی متری، انگل روده باریک سگ است. تخم های کرم همراه با مدفوع سگ آلوده خارج شده و در محیط پراکنده می شوند. انسان و حیوانات با خوردن این تخم ها همراه با آب، غذا و سبزیجات، آلوده شده و کیست هیداتید در بدن آنها تشکیل می شود. علائم بالینی بیماری هیداتیدوز در انسان و حیوانات بستگی به تعداد، اندازه و محل تشکیل کیست ها دارد.  در صورتی که کیست هیداتید در اندام های حیاتی مثل مغز و قلب تشکیل شود، خطرات ناشی از بیماری جدی تر است (1).

امروزه تشخیص به موقع و درمان کیست هیداتید در کشورهای در حال توسعه به عنوان یک معضل مطرح است. درمان کیست هیداتید شامل درمان داروئی، جراحی و یا ترکیبی از هر دو است (2). درمان داروئی مستلزم استفاده دراز مدت از داروهای ضد انگلی است (1). جراحی درمان اصلی و تنها راه از بین بردن کامل کیست ها است،‌ اما ممکن است عوارض جنبی و خطراتی مثل مرگ یا عود کیست پس از عمل را در پی داشته باشد. در مطالعه 69 بیمار مبتلا به کیست هیداتید که در فاصله سال های 60 تا 69 در بیمارستان های شیراز تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، 10 مورد مرگ و 17 مورد عود کیست بعد از عمل جراحی مشاهده شده است (3). در یک تحقیق مشخص شده که از 472 مورد جراحی انجام شده برای خارج کردن کیست هیداتید در کشور اردن، ‌در 5/27% افراد جراحی شده عود کیست پس از عمل اتفاق افتاده است. سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند، باید پس از برداشتن کیست هیداتید به کمک جراحی، بیمار حداقل به مدت 2 سال تحت درمان داروئی نیز قرار گیرد (2).

 در بیماری هیداتیدوز افراد جامعه به صورت انفرادی در معرض خطر هستند و این در حالی است که افراد به تنهایی از عهده هزینه های لازم برای کنترل و پیشگیری بیماری بر نمی آیند. معمولاً این بیماری به صورت اپیدمی ایجاد نمی شود و نیز به ندرت باعث مرگ می شود. تأثیر آن در کاهش فرآورده های دامی نیز غیر واضح و ناچیز است ( از جمله غیر قابل فروش بودن امعاء و احشاء)، لذا از نظر اقتصادی به درستی مورد توجه قرار نمی گیرد،‌ اما به دلیل آنکه انسان به این بیماری آلوده می شود باید از منظر دیگری به آن نگریست (4).

 بدلیل دشواری تشخیص و درمان کیست هیداتید و خطرات این بیماری برای انسان،‌ کنترل بیماری و پیشگیری از وقوع آن در سراسر دنیا از اهمیت زیادی برخوردار است. بسیاری از کشورها به خوبی این اهمیت را درک نموده و برنامه های جامعی را برای مبارزه با بیماری طراحی و اجرا نموده اند (5) که در ادامه این نوشتار به برخی از آنها اشاره می شود. هدف از انجام مطالعه حاضر معرفی روش های به کار گرفته شده در کشورهای دیگر برای مبارزه با بیماری هیداتیدوز است. آشنایی با این روش ها و بهره مندی از تجربیات به دست آمده می تواند مسئولین ذیربط را در تدوین یک برنامه جامع و راهبردی برای کنترل بیماری در کشورمان یاری نماید.

 

ایسلند (Iceland)

 اولین برنامه موفقیت آمیز برای کنترل کیست هیداتید در کشور ایسلند اجرا شده است. اجرای این برنامه در سال 1864 میلادی یعنی حدود 143 سال قبل آغاز شد. قبل از اجرای برنامه در این کشور، از هر 6 نفر یک نفر به کیست هیداتید آلوده بود. در بعضی از گزارشات میزان آلودگی انسانی درا ین کشور 25% اعلام شده بود(6).

مهمترین اقدامات انجام شده در برنامه مبارزه با این بیماری در کشور ایسلند عبارتند از :

1- افزایش اطلاعات عمومی مردم درباره بیماری

3- درمان سگهای آلوده با داروهای ضد کرمی

4- ممنوعیت تردد سگ ها در مجاورت پایتخت کشور

5- تولید گوسفندان پرواری به جای گوسفندان شیری و پشمی (کشتار بره های نر در سن 5-4 ماهگی قبل از آنکه  به کیست هیداتید آلوده شوند)

6- جلوگیری از کشتار غیر قانونی گوسفندان

  آخرین مورد انتقال بیماری از سگ به انسان در سال 1960 و آخرین مورد انتقال آلودگی از سگ به گوسفند در سال 1979 مشاهده شده است. در هر حال در اثر مبارزه مداوم با بیماری، این بیماری از سال 1950 به بعد در این کشور ریشه کن قلمداد شده است (6 و7).

برای اطلاعات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمایید.